ಅನಂತೇಶ್ವರ ದೇವಸ್ಥಾನವು ಉಡುಪಿ-ಕರ್ನಾಟಕದ ಶಿವನಿಗೆ ಅರ್ಪಿತವಾದ ಐತಿಹಾಸಿಕ ಹಿಂದೂ ದೇವಾಲಯವಾಗಿದೆ.

ಶ್ರೀ ಅನಂತೇಶ್ವರ ದೇವಸ್ಥಾನವು ಉಡುಪಿಯ ಅತ್ಯಂತ ಪ್ರಾಚೀನ ದೇವಾಲಯವಾಗಿದೆ. ಈ ಗ್ರಾಮವು ಈ ದೇವಾಲಯದಿಂದ ಶಿವಳ್ಳಿ ಎಂಬ ಹೆಸರನ್ನು ಪಡೆದುಕೊಂಡಿದೆ ಎಂಬುದು ಕುತೂಹಲಕಾರಿಯಾಗಿದೆ. ಈ ಸ್ಥಳದ ಸುತ್ತ ನೆಲೆಸಿದ ಬ್ರಾಹ್ಮಣರನ್ನು ಶಿವಳ್ಳಿ ಬ್ರಾಹ್ಮಣರೆಂದು ಗುರುತಿಸಲಾಯಿತು.

ಶಿವಳ್ಳಿಯ ಮೂಲ ರೂಪ ಶಿವ ಹಳ್ಳಿ ಎಂದು ಕೆಲವು ವಿದ್ವಾಂಸರು ಅಭಿಪ್ರಾಯಪಟ್ಟಿದ್ದಾರೆ. ದೂರದ ಗತಕಾಲದಲ್ಲಿ ಬರೆದ ಪುಸ್ತಕಗಳಲ್ಲಿ ಇದನ್ನು ಶಿವ ಬೆಲ್ಲಿ ಎಂದೂ ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತಿತ್ತು, ಇದನ್ನು ಸಂಸ್ಕೃತದಲ್ಲಿ ರೂಪ್ಯ ಪೀಟಾ ಅಥವಾ ರಜತ ಪೀಟಾ ಎಂದು ಪರಿವರ್ತಿಸಲಾಯಿತು. ಹೀಗೆ ಉಡುಪಿ ಈ ದೇವಸ್ಥಾನಕ್ಕೆ ರಾಜಥಾ ಪೀಟಪುರ ಎಂಬ ಹೆಸರನ್ನು ನೀಡಬೇಕಿದೆ.

ಇದನ್ನು 8 ನೇ ಶತಮಾನದ ಸಿ.ಇ.ಯಲ್ಲಿ ಅಲುಪರ ಆಳ್ವಿಕೆಯಲ್ಲಿ ನಿರ್ಮಿಸಲಾಯಿತು ಮತ್ತು ಇದು ತುಳುನಾಡು ಪ್ರದೇಶದ ಅತ್ಯಂತ ಹಳೆಯದಾಗಿದೆ. 1357 ಸಿ.ಇ.ನ ಶಾಸನದಲ್ಲಿ ದೇವಾಲಯದ ದೇವತೆಯನ್ನು ಉಡುಪಿಯ ಮಹಾದೇವ ಎಂದು ಉಲ್ಲೇಖಿಸಲಾಗಿದೆ. ಈ ದೇವಾಲಯವು ಹಿಂದೂ ತತ್ವಜ್ಞಾನಿ ಮಾಧ್ವಾಚಾರ್ಯರೊಂದಿಗಿನ ಒಡನಾಟಕ್ಕೆ ಹೆಸರುವಾಸಿಯಾಗಿದೆ. ಈ ದೇವಾಲಯವು ಮಾಧ್ವ ಸ್ಥಾಪಿಸಿದ ಹೆಚ್ಚು ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಉಡುಪಿ ಶ್ರೀ ಕೃಷ್ಣ ಮಠದ ಪಕ್ಕದಲ್ಲಿದೆ.

ಈ ದೇವಾಲಯದಲ್ಲಿ ಸ್ಥಾಪಿಸಲಾದ ಚಿತ್ರವು ಶಿವನ ಭಕ್ತರ ಪ್ರಕಾರ ಶಿವನದ್ದಾಗಿದ್ದರೆ, ವೈಷ್ಣವರು ಆ ಚಿತ್ರವನ್ನು ಶಿವ ಮತ್ತು ವಿಷ್ಣು ಎಂದು ಪೂಜಿಸುತ್ತಾರೆ. ಗರ್ಭಗೃಹದಲ್ಲಿ ಒಬ್ಬರು ನೋಡುವುದು ಲಿಂಗ. ಆದರೆ, ಹಬ್ಬದ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಮೆರವಣಿಗೆಯಲ್ಲಿ ತೆಗೆದ ವಿಗ್ರಹವು ಅನಂತಪದ್ಮನಾಭ ಭಗವಾನ್. ಈ ದೇವಾಲಯವು ವಿಷ್ಣು ಮತ್ತು ಶಿವನ ವಾಸಸ್ಥಾನವಾಗಿದೆ ಎಂದು to ಹಿಸಲು ಇದು ಕಾರಣವಾಗಿದೆ. ಭಗವಾನ್ ಹರಿ ಇಲ್ಲಿ ಭಗವಾನ್ ಹಾರ ದೇಹದಲ್ಲಿ ನೆಲೆಸಿದ್ದಾನೆ ಎಂದು ತೀರ್ಮಾನಿಸಿ ಶ್ರೀ ವಾಡಿರಾಜ ಈ ಸ್ಥಳವನ್ನು ವೈಭವೀಕರಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಈ ದೇವಾಲಯವು ಉಡುಪಿ ಕೃಷ್ಣ ಮಠಕ್ಕಿಂತ ಹಳೆಯದು ಎಂದು ನಂಬಲಾಗಿದೆ.

ಆಚಾರ್ಯ ಮಾಧ್ವಾ ಅವರ ತಂದೆ ಇಲ್ಲಿ ದೇವಾಲಯದ ಅರ್ಚಕರಾಗಿ ಸೇವೆ ಸಲ್ಲಿಸಿದ್ದಾರೆ ಎಂದು ಐತಿಹ್ಯವಿದೆ. ಅವರು ಪವಿತ್ರ ಪೈಜಕ ಕ್ಷೇತ್ರಕ್ಕೆ ಸ್ಥಳಾಂತರಗೊಂಡಾಗ, ಅವರು ಭಗವಾನ್ ಅನಂತಪದ್ಮನಾಭ ವಿಗ್ರಹದ ಪ್ರತಿಕೃತಿಯನ್ನು ತಮ್ಮೊಂದಿಗೆ ಕೊಂಡೊಯ್ದು ಪೈಜಕದಲ್ಲಿ ಸ್ಥಾಪಿಸಿದರು, ಅಲ್ಲಿ ಅದನ್ನು ಇಂದಿಗೂ ಪೂಜಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಆಚಾರ್ಯರ ದಿನಗಳ ಮುಂಚೆಯೇ ವಿಷ್ಣುವನ್ನು ಇಲ್ಲಿ ಪೂಜಿಸಲಾಗಿದೆಯೆಂದು ಸಾಬೀತುಪಡಿಸುವ ಸಾಕ್ಷಿಗಳಲ್ಲಿ ಇದು ಒಂದು. ಈ ದೇವಿಯನ್ನು ಅತಿಯಾದ ಭಕ್ತಿಯಿಂದ ಪೂಜಿಸಿದ ನಾಡಿಲ್ಲಯ ದಂಪತಿಗಳಿಗೆ ಪ್ರತಿಫಲವಾಗಿ ಮತ್ತು ಅವರು ತೆಗೆದುಕೊಂಡ ಪ್ರತಿಜ್ಞೆಯ ನೆರವೇರಿಕೆಯಾಗಿ ಆಚಾರ್ಯ ಮಾಧ್ವಾ ಇಲ್ಲಿ ಅವತರಿಸಿದ್ದಾರೆ ಎಂದು ಮಾಧ್ವ ವಿಜಯ ಸ್ಪಷ್ಟವಾಗಿ ಹೇಳುತ್ತದೆ.

ಮೂಲತಃ ಈ ದೇವಾಲಯವನ್ನು ಹಿಂದೆ ಹೇಳಿದ ಮೂದುದೇವಾಲಯದಿಂದ ಪ್ರತ್ಯೇಕಿಸಲು ಪಡುದೇವಲಯ ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಯಿತು. ಇಲ್ಲಿ ಪೂಜಿಸುವ ದೇವತೆಯನ್ನು ಪ್ರಾಚೀನ ಶಾಸನಗಳಲ್ಲಿ ಪಡುದೇವಾಲಯದ ಮಹಾದೇವ ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ. ಈ ದೇವಾಲಯದ ಆವರಣದಲ್ಲಿಯೇ ಆಚಾರ್ಯ ಮಾಧ್ವಾ ಅವರು ತಮ್ಮ ಶಿಷ್ಯರಿಗೆ ಪವಿತ್ರ ಗ್ರಂಥವನ್ನು ಕಲಿಸಿದರು. ಮಹಾನ್ ವಿದ್ವಾಂಸ-ಸಂತ ಅವರಿಗೆ ಐತರೇಯ ಉಪನಿಷತ್ ಕಲಿಸುತ್ತಿದ್ದಾಗ, ಆಕಾಶವು ಹೂವಿನ ಮಳೆಯೊಂದಿಗೆ ತೆರೆದುಕೊಂಡಿತು ಎಂದು ಮಾಧ್ವಾ ವಿಜಯ ಯಾವುದೇ ಅನಿಶ್ಚಿತ ಪರಿಭಾಷೆಯಲ್ಲಿ ಹೇಳುತ್ತಿಲ್ಲ.

ಈ ದೇವಾಲಯದಲ್ಲಿಯೇ ಶ್ರೀ ಮಾಧ್ವಾಚಾರ್ಯರು ಬದ್ರಿಕಶ್ರಮವನ್ನು ತಲುಪಿದರು (ಸಿದ್ಧಿಯನ್ನು ಪಡೆದರು). ಪ್ರವಚನ ನೀಡುವಾಗ ಹೂವುಗಳು ರಾಶಿಯಲ್ಲಿ ಬಿದ್ದವು. ಆ ಹೂವಿನ ರಾಶಿಯಲ್ಲಿ ಶ್ರೀ ಮಾಧ್ವಾಚಾರ್ಯರು ಪರಬ್ರಹ್ಮ ಅವರೊಂದಿಗೆ ಒಂದಾದರು.

ಈಗಲೂ ಆಚಾರ್ಯ ಮಾಧ್ವಾ ತನ್ನ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳಿಗೆ ಕಲಿಸುವಾಗ ಏಕರೂಪವಾಗಿ ಕುಳಿತುಕೊಳ್ಳುವ ಗ್ರಾನೈಟ್ ಚಪ್ಪಡಿಗೆ ಪೂಜೆ ಸಲ್ಲಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಯಾವುದೇ ವಿಗ್ರಹವನ್ನು ಚಪ್ಪಡಿ ಮೇಲೆ ಇಡಲಾಗಿಲ್ಲ. ಆಚಾರ್ಯ ಮಾಧ್ವಾ ಇನ್ನೂ ಚಪ್ಪಡಿ ಮೇಲೆ ಅಗೋಚರವಾಗಿ ಇರುತ್ತಾನೆ ಎಂದು ಶ್ರೀ ವಾಡಿರಾಜ ದೃ ir ಪಡಿಸಿದ್ದಾರೆ.

ದೇವಾಲಯದ ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪವು ಅದರ ಪ್ರಾಚೀನತೆಗೆ ನಿಸ್ಸಂದಿಗ್ಧವಾಗಿ ಸಾಕ್ಷಿಯಾಗಿದೆ. ಆನೆಯ ಹಿಂಭಾಗದ ಆಕಾರವನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ದೇವಾಲಯ ಅಭಯಾರಣ್ಯವು (ಗಜಾಪ್ರಿಷ್ಟ) ಈ ನಿಟ್ಟಿನಲ್ಲಿ ಪುರಾವೆಗಳನ್ನು ನೀಡುತ್ತದೆ.